RODZAJE EMOCJI I SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z NIMI

Każdy z nas rodzi się z emocjami PODSTAWOWYMI, są one wspólne dla wszystkich ludzi, niezależnie od miejsca urodzenia. Kultura wpływa na to jak wyrażamy te emocje. Paul Ekman wyróżnił 5 podstawowych emocji – radość, smutek, złość, strach, wstręt.

Radość jest emocją, do której zawsze dążymy. Z ewolucyjnego punktu widzenia pokazuje ona nam stan idealny, dzięki któremu odczuwamy spełnienie, satysfakcję, dobre samopoczucie.

Smutek to emocja, w której odczuwamy żal, rozczarowanie, złe samopoczucie. Wyrażamy go poprzez łzy, wycofanie się, wyciszenie. Dzięki temu możemy przetrwać stratę i przejść przez oczyszczenie. Natura przygotowała smutek w taki sposób, żebyś mógł się wyciszyć i zregenerować. Dlatego w żałobie nie mamy na nic siły, chcielibyśmy zaszyć się w łóżku na całe dnie i nie wychodzić z domu. Nasze ciało pomaga nam w przepracowaniu tego.

Strach to bardzo istotna ewolucyjnie emocja, dzięki niej unikamy zagrożeń. Podwyższa poziom hormonów stresu (kortyzolu i adrenaliny), aby móc szybciej uciekać lub lepiej zmierzyć się z zagrożeniem. Dzięki niemu odruchowo skręcamy autem, aby nie doszło do kolizji czy chowamy się, gdy jesteśmy pewni porażki. Jeżeli jesteśmy pewni siebie, strach nie powstrzyma nas od zdobywania nowych doświadczeń, ale może pomóc nie wpaść w poważne tarapaty.

Złość to emocja, dzięki której wprowadzamy zmiany. Dzięki frustracji i wzburzeniu zauważamy, że nasz cel - radość - jest zbyt daleko i więc moblilizujemy się do zmian. W toku ewolucji złość podobnie do strachu pozwalała nam przetrwać. Dodatkowo złość zmusza nas do wyładowania z ciała zmagazynowanego w nim napięcia. Dzięki temu możemy znów poczuć się spokojnie.

Wstręt to emocja bazująca na zmysłach. Jeśli coś z zewnątrz smakuje, wygląda i pachnie w sposób, który uznajemy za niezdrowe, szkodliwe, czy niebezpieczne, możemy przetrwać w dobrym stanie.

Emocje ZŁOŻONE wywodzą się z emocji podstawowych i są zależne od kultury, w której się wychowujemy. Mogą to być np.: wyrzuty sumienia, oburzenie, duma, zażenowanie, miłość romantyczna. Ich odczuwanie jest związane z oceną poznawczą świata (z przekonaniami, czyli wierzeniami i sądami, które nabywamy w procesie wychowania). Co innego jest powodem do dumy w świecie cywilizacji Zachodu, a co innego w plemionach Amazonii. Podobnie postrzegamy moralność, która zmienia się w zależności od kultury, w której żyjemy.

Natomiast emocje ZORIENTOWANE NA OBIEKCIE to dwie przeciwstawne, wrodzone tendencje: do ludzi i od ludzi. Są to: przywiązanie (troska rodzicielska, lgnięcie małego dziecka do rodzica czy pożądanie seksualne w parze), odpychanie (czyli wstręt i niechęć, dzięki którym możemy się separować lub walczyć). Te dwie emocje występują we wszystkich kulturach.

Jeśli emocje “zamiatasz pod dywan” to one przez to nigdy nie znikną. Będą się gromadzić w twoim ciele, aż w końcu wybuchną, powodując negatywne konsekwencje, takie jak choroby ciała np. nadciśnienie, zaburzenia emocjonalne np. napady paniki, zaburzenia poznawcze – problemy z koncentracją, rozkojarzenie.

Od małego dziecka słyszymy takie przekazy, jak: “chłopaki nie płaczą”, “czego się tak złościsz”, “nie bądź beksa”. Uczymy się wtedy wstydzić wyrażania uczuć w dorosłości. Często przepraszamy za łzy, gdy opowiadamy o trudnej sytuacji. Tak jakby smutek był nie na miejscu i należałoby go ukrywać. Co gorsza, nawet we własnym zaciszu wolimy zacisnąć zęby niż płakać czy krzyczeć ze złości. Emocje, które powstają wskutek zdarzeń zaczynają się w nas kłębić. Warto więc od razu je rozładowywać. Trzeba pokonać stereotypy, wśród których dorastaliśmy i pozwolić sobie na odczuwanie emocji i ich odpowiednie, zdrowe wyrażanie bez poczucia wstydu. Jeżeli staramy się ze wszystkich sił nie skupiać się na emocjach, one w nas pozostają i dają o sobie znać bez przerwy. Dlatego tak ważne jest, aby dzielić się swoimi emocjami, aby je rozładowywać, a nie kumulować. James Pennebaker, odkrył, że pomocne w rozładowywaniu napięcia jest pisanie. Dlatego jeżeli nie jesteś gotowy wyrazić emocji fizycznie lub wstyd jest zbyt duży, napisz o tym co czujesz, pozwól emocjom wybrzmieć.

Dlaczego trudne emocje nie odchodzą tak szybko?
Ponieważ ukrywamy je, żeby ich nie poczuć. Myślisz „to nic takiego, nic się nie stało. To nie może mnie obezwładnić”. A tak naprawdę emocje nie znikają – one czekają na wybuch.

Odraczamy wszystko myśląc, że teraz nie jest najlepsza pora. „Powiem mu w przyszłym tygodniu, bo dzisiaj mam zły dzień”. Nigdy nie będzie idealnej pory na wyrażenie niezadowolenia. Trudne emocje możemy też wypierać, ignorując zdarzenie i wmawiając sobie, że ono na nas w żaden sposób nie wpłynęło.

Możemy również wyuczyć się nieadekwatnych, niepasujących reakcji do emocji – płakać gdy się złościmy lub na odwrót, gdy się smucimy zaczynamy się złościć. Uciekamy w nałogi myśląc, że chwilowa radość pomoże nam w pozbyciu się napięcia. Alkohol, papierosy, narkotyki, hazard, seks, zakupy, praca, cokolwiek, co odwróci uwagę od emocji, tak aby nie mieć czasu, żeby to poczuć.

Wszystkie metody zarządzania emocjami przez unikanie ich czucia są nieskuteczne, bo każda emocja w ciele to energia, która musi fizycznie odejść poprzez ruch lub słowa. W zmierzeniu się z trudnymi emocjami pomocny może być psycholog. Z jego wsparciem staniesz się ekspertem od rozpoznawania i rozładowywania energii, która się u ciebie zgromadziła. W ramach terapii nauczysz się, jak w zdrowy sposób reagować na emocje i kiedy powiedzieć sobie, że sytuacja jest zbyt trudna, aby samemu przez nią przejść. Rolą terapeuty jest stanie się twoim lustrem, dzięki któremu odkryjesz to, czego nie chcesz czuć. Psycholog nie ocenia, nie złości się na ciebie i nie daje ci rad, tylko słucha i pomaga ułożyć razem z tobą cały ten emocjonalny mętlik.

5 kroków do zdrowego zarządzania emocjami:

• Zacznij obserwować swoje ciało; ono zawsze wysyła Ci sygnały o tym, co teraz czujesz. Może to być przyspieszone bicie serca, wskazujące na strach lub chęć płaczu, która odzwierciedla smutek. Nasze ciało zawsze daje nam bardzo ważne informacje, które powinniśmy nauczyć się dostrzegać i przyjmować z zaciekawieniem.
• W kolejnym kroku nazwij tę emocję. Pomocne może być w tym przeanalizowanie sytuacji w jakiej się znalazłeś. Zastanów się, co chce przekazać ci ciało. Nie zatrzymuj tej emocji, powiedz o niej komuś. Sama rozmowa może przynieść ulgę, której teraz potrzebujesz. Możesz też zakomunikować, że ta sytuacja wzbudza w tobie złość (lub inną emocję).
• Zareaguj tak szybko jak możliwe i do właściwej osoby.
• Odreaguj resztę energii odpowiednio do emocji: radość lubi ruch i śmiech, złość lubi uderzanie, podskakiwanie, kopanie i wrzask (wykorzystaj miękkie przedmioty, wrzeszcz w aucie, gdy jesteś sam), strach lubi wygodne schronienie lub atak, wstręt – każe się odsunąć, smutek – wymaga bezruchu i płaczu.